Thoát vị đĩa đệm là gì? – Nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và cách chữa trị
Thoát vị đĩa đệm thường được biết đến là căn bệnh về cơ xương khớp phổ biến ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, bệnh đang dần trở nên trẻ hóa hơn do tính chất công việc và thói quen sử dụng các thiết bị công nghệ trong thời gian dài ảnh hưởng đến cột sống.
Vậy, thoát vị đĩa đệm là gì? Đâu là dấu hiệu, nguyên nhân và cách chữa của bệnh? Hãy cùng tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây nhé.
Tổng quan về bệnh thoát vị đĩa đệm
Đĩa đệm là gì?
Đĩa đệm là một bộ phận nằm giữa mỗi thân đốt sống của con người, có hình tròn, cho phép bạn uốn cong và di chuyển dễ dàng. Đĩa đệm có chức năng chịu áp lực và cú sốc mà cơ thể phải gánh chịu trong quá trình chuyển động và ngăn không cho các đốt sống mài vào nhau.
Có 23 đĩa đệm trong cột sống con người: 6 đĩa ở vùng cổ (cổ), 12 đĩa ở vùng ngực (lưng giữa) và 5 đĩa ở vùng thắt lưng (lưng dưới).
Thoát vị đĩa đệm là gì?
Thoát vị đĩa đệm là tình trạng chấn thương của cột sống (xương sống) khi một trong những đĩa đệm bị rách hoặc rò rỉ. Tình trạng đĩa đệm bị thoát vị có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào dọc theo cột sống, nhưng thường xảy ra nhất ở lưng dưới. Nguyên nhân có thể do đĩa đệm bị phồng, lồi, hoặc vỡ. Đây là một trong những căn nguyên phổ biến nhất của bệnh đau lưng dưới, cũng như đau chân, hoặc đau thần kinh tọa.
Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm:
Đĩa đệm có tâm mềm, giống như gel và một lớp ngoài cứng. Ở trẻ em và thanh niên, lớp gel bên trong thường có hàm lượng nước cao. Theo thời gian, hàm lượng nước trong lớp gel này bắt đầu giảm đi, còn lớp bên ngoài yếu dần và trở nên kém linh hoạt hơn. Đó là khi quá trình thoái hóa tiến triển.
Lúc này, nguyên nhân chính có thể là do một cử động căng có thể khiến đĩa đệm bị nứt, phồng, lồi hoặc vỡ. Điều này thường được xem là kết quả của sự hao mòn tự nhiên do tuổi tác trên cột sống.
Ngoài ra, còn một số yếu tố có thể là nguy cơ gây thoát vị đĩa đệm, bao gồm:
• Cân nặng quá mức.
• Di truyền từ các thành viên trong gia đình có người mắc.
• Hoạt động đè hoặc tạo áp lực lên các đốt sống do mang vác nặng, tập thể dục hoặc nâng vật không đúng cách.
• Các chuyển động lặp đi lặp lại.
• Chấn thương, ngã đột ngột gây ảnh hưởng đến cột sống.
Triệu chứng của bệnh thoát vị đĩa đệm
Các triệu chứng rất khác nhau, tùy thuộc vào vị trí của đĩa đệm bị thoát vị và kích thước của khối thoát vị. Nếu đĩa đệm thoát vị không chèn ép vào dây thần kinh, người bệnh có thể bị đau thắt lưng hoặc không đau. Nếu nó đè lên dây thần kinh, người bệnh sẽ bị đau, tê hoặc yếu ở vùng mà cơ thể mà dây thần kinh di chuyển đến.
Thông thường, bệnh thoát vị đĩa đệm sẽ xuất hiện trước khi có triệu chứng đau thắt lưng từng cơn kéo dài.
Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
➥ Tê hoặc cảm giác ngứa ran ở chân hoặc bàn chân: Nguyên nhân là do các đĩa đệm chèn ép các dây thần kinh.
➥ Bệnh đốt sống cổ: do đĩa đệm thoát vị chèn ép dây thần kinh ở cổ, có thể bao gồm đau âm ỉ hoặc đau nhói ở cổ hoặc giữa các bả vai, đau lan xuống cánh tay đến bàn tay hoặc ngón tay. Có thể gây tê hoặc ngứa ran vai hoặc cánh tay. Cơn đau có thể tăng lên với một số vị trí hoặc cử động của cổ.
➥ Đau dây thần kinh toạ: Đây là một cơn đau buốt, thường xuyên kéo dài từ mông xuống phía sau của một bên chân. Nó được gây ra do thoát vị đĩa đệm ở lưng dưới.
➥ Đau lưng dưới: Do đĩa đệm thoát vị gây co thắt cơ lưng dưới.Triệu chứng được mô tả là đau âm ỉ hoặc đau nhói, và có thể kèm theo cứng khớp.
➥ Đau nặng hơn khi cúi người về phía trước hoặc cử động: Cơn đau thường tăng lên khi bệnh nhân có các tư thế cúi người hoặc gập người về phía trước, hay khi đứng hoặc ngồi lâu, hoặc sau khi đi bộ một quãng đường ngắn. Ngoài ra, một tiếng cười, tiếng hắt hơi hoặc hành động đột ngột khác cũng có thể làm cơn đau tăng thêm.
Trong một số trường hợp, cơn đau thắt lưng hoặc đau chân diễn ra trong vài ngày sau đó biến mất là dấu hiệu đầu tiên của thoát vị đĩa đệm. Bên cạnh đó, các triệu chứng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường nặng hơn nếu vị trí đĩa đệm thoát vị rộng. Cơn đau có thể nhẹ hơn và giới hạn ở vùng thắt lưng nếu thoát vị đĩa đệm không ảnh hưởng đến dây thần kinh.
Vị trí các đĩa đệm dễ bị thoát vị nhất:
❀ Thoát vị đĩa đệm L3-L4 (đốt sống thắt lưng):
Là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm nằm giữa đốt sống thắt lưng thứ 3 và thứ 4 bị thoát ra khỏi vị trí mặc định chuẩn của nó. Đĩa đệm bị thoát vị có thể bị trượt ra trước, sau hoặc hai bên của cột sống. Trong đó, rễ thần kinh L3 chịu trách nhiệm về cơ tứ đầu đùi, nằm ở mặt trước đùi và giúp mở rộng – duỗi thẳng đầu gối.
❀ Thoát vị đĩa đệm C4-C5, C5-C6 (đốt sống cổ):
Đây tình trạng thoát vị do trượt đĩa đệm ở vùng cổ, chủ yếu xảy ra nhiều ở 3 đốt sống là C4, C5 và C6. Đó là khi bao xơ bên ngoài đĩa đệm bị rách khiến nhân nhầy bị thoát ra ngoài, làm chèn ép lên rễ dây thần kinh, lỗ tủy sống dẫn đến các cơn đau nhức cổ vai gáy.
❀ Thoát vị đĩa đệm L5-S1 (đốt sống hông):
Là vị trí ở đốt thắt lưng 5 (L5) và xương cùng thứ nhất (S1) của cột sống. Đây được xem là điểm tựa chính của cột sống giúp cột sống có thể di chuyển linh hoạt như cúi người, vặn trái, vặn phải… Đốt sống này có thể bị trượt về phía trước trên đốt sống đầu tiên của xương ống (S1) và gây đau cho người bệnh khi rễ dây thần kinh bị đè nén.
❀ Thoát vị đĩa đệm L4-L5 (đốt sống thắt lưng):
là hai đốt sống nằm ở vị trí thấp nhất của vùng cột sống thắt lưng. Đây là 2 đốt sống chịu nhiều ảnh hưởng nặng nhất khi có lực mạnh tác động vào cột sống.
Chẩn đoán bệnh thoát vị đĩa đệm:
Để chẩn đoán một người có mắc bệnh thoát vị đĩa đệm hay không, đầu tiên các bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng và tiền sử bệnh mà bạn cung cấp. Trong quá trình khám sức khỏe này, bác sĩ sẽ đánh giá cơn đau, phản xạ cơ, cảm giác và sức mạnh cơ bắp của bạn. Sau đó, bệnh nhân sẽ được yêu cầu các xét nghiệm như:
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Xét nghiệm hình ảnh phổ biến và chính xác nhất để nghi ngờ thoát vị đĩa đệm là chụp MRI .
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Chụp CT xương cột sống để biết được tình trạng đĩa đệm có thể di chuyển vào các vùng xung quanh tủy sống và dây thần kinh của bạn và đè lên chúng hay không.
• Chụp X-quang: Chụp X-quang giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây đau lưng hoặc cổ.
• Điện cơ đồ (EMG): Thử nghiệm này bao gồm việc đặt các kim nhỏ vào các cơ khác nhau và đánh giá chức năng của các dây thần kinh của bạn. EMG giúp xác định ảnh hưởng đến dây thần kinh nào của đĩa đệm thoát vị
• Chụp tủy đồ: Chụp tủy đồ liên quan đến việc tiêm thuốc vào cột sống của bạn bằng cách sử dụng hướng dẫn tia X để chụp CT. Thuốc nhuộm có thể tiết lộ sự thu hẹp của ống sống (hẹp ống sống) và vị trí đĩa đệm thoát vị của bạn.
.
Những đối tượng dễ mắc bệnh:
Theo nhiều đánh giá đã chứng minh, những người từ 30 đến 50 tuổi có khả năng bị thoát vị đĩa đệm cao nhất. Ngoài ra, những đối tượng mắc nguy cơ khác bao gồm:
► Giới tính: nam giới thường xuyên gấp đôi phụ nữ. Nam giới trong độ tuổi từ 20 đến 50 có khả năng bị thoát vị đĩa đệm cao nhất.
► Tính chất công việc cần nhiều chuyển động hoặc lặp đi lặp lại: những công việc như công nhân, bốc vác, phụ hồ, bảo vệ, vận động viên,… thường xuyên cử động cột sống, uốn hoặc xoắn lặp đi lặp lại vì công việc, thể thao hoặc sở thích sẽ dễ gây xẹp, nứt đĩa đệm.
► Thừa cân: Thừa cân và béo phì sẽ gây thêm áp lực cho các đĩa đệm ở lưng dưới của bạn.
► Các hoạt động lặp đi lặp lại làm căng cột sống của bạn: Nhiều công việc đòi hỏi thể chất, yêu cầu nâng, kéo, uốn hoặc xoắn liên tục làm các đĩa đệm dễ bị thoát vị ra ngoài.
► Hút thuốc lá: hút thuốc làm giảm lượng oxy cung cấp cho đĩa đệm và gây thoái hóa nhanh hơn.
► Nâng vật nặng không đúng cách: Sử dụng cơ lưng thay vì dùng chân để nâng vật nặng có thể gây thoát vị đĩa đệm. Vặn trong khi nâng cũng có thể khiến lưng bạn dễ bị tổn thương.
► Lối sống ít vận động: những người ngồi một chỗ trong thời gian dài có thể gây áp lực lên cột sống và đĩa đệm của bạn, khiến các đĩa đệm có khả năng bị phòng hoặc xẹp bất thường.
Trọng lượng dư thừa cũng là nguyên nhân tạo áp lực lớn lên cột sống, gây ra đau lưng và thoát vị đĩa đệm
Các biến chứng rủi ro của bệnh:
➥ Mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột: tình trạng này cực kỳ hiếm gặp và có thể chỉ xảy ra ở hội chứng equina cauda. Nguyên nhân là do rễ thần kinh cột sống bị chèn ép.
➥ Thiếu máu não, thiểu năng tuần hoàn não: Khi đĩa đệm thoát ra khỏi vị trí bình thường sẽ gây chèn ép lên hệ thống động mạch ở các thân đốt sống, từ đó gây ra thiếu máu cho não. Hệ quả có thể gây rối loạn giấc ngủ, giảm trí nhớ, khả năng tư duy, đặc biệt gây ra các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, nhồi máu não.
➥ Hội chứng rối loạn thần kinh thực vật: Các dấu hiệu phổ biến như chóng mặt, ù tai, vã mồ hôi; đỏ mặt đột ngột, mất thăng bằng; đôi khi đau ở phần hốc mắt, cảm giác mắt mờ từng cơn; hạ huyết áp, thực quản bị chèn ép gây khó nuốt, tăng nhu động ruột, đau ngực từng cơn.
➥ Bại liệt, yếu cơ: khi ở giai đoạn nặng phải một thời gian sau mới phát hiện được. Ở giai đoạn này, người bệnh khó đi lại được, lâu ngày dẫn đến teo chân, teo cơ, suy giảm vĩnh viễn gây liệt tứ chi, phải nằm hoặc ngồi xe lăn.
Có thể thấy, thoát vị đĩa đệm gây ra nhiều biến chứng rất nguy hiểm nếu điều trị chậm trễ. Can thiệp y tế từ ban đầu chính là giải pháp tốt nhất để tránh để lại các di chứng ảnh hưởng lâu dài về sau.
Các phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm hiệu quả:
Điều trị thoát vị đĩa đệm bằng Tây y:
Điều trị bằng phẫu thuật
Chỉ một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng phải phẫu thuật. Phẫu thuật cột sống thường chỉ được khuyến khích sau một thời gian điều trị không phẫu thuật không làm giảm các triệu chứng đau đớn hoặc đối với những bệnh nhân đang gặp các triệu chứng sau:
• Dùng thuốc và vật lý trị liệu không hiệu quả
• Yếu cơ
• Đi lại khó khăn
• Mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột
Có nhiều cách khác nhau để thực hiện phẫu thuật giải nén cột sống (như cắt bỏ nhân thoát vị, thay đĩa đệm,…) nhưng mục đích là để giảm áp lực lên dây thần kinh.
Theo các chuyên gia, phẫu thuật là biện pháp không được khuyến khích do tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro. Bệnh nhân khi phẫu thuật xong vẫn có nguy cơ không thể chuyển động linh hoạt, thậm chí còn tiến triển nặng hơn và có các biến chứng về sau như:
► Viêm và nhiễm trùng
► Tổn thương dây thần kinh
► Thoát vị đĩa đệm tái phát
► Rách túi bọc dây thần kinh (rách màng cứng)
► Tụ máu gây chèn ép dây thần kinh
► Thoái hóa cột sống
Với các biến chứng nguy hiểm trên, bệnh nhân nên cân nhắc trước về lợi ích và rủi ro khi lựa chọn thực hiện biện pháp này để chữa thoát vị đĩa đệm.
Điều trị không phẫu thuật
Điều trị ban đầu cho thoát vị đĩa đệm thường là biện pháp không phẫu thuật. Bác sĩ có thể khuyên bệnh nhân duy trì mức độ hoạt động thấp, không đau trong vài ngày đến vài tuần. Điều này giúp tình trạng viêm dây thần kinh cột sống giảm dần. Các phương pháp bao gồm:
• Dùng thuốc: uống thuốc chống viêm không chứa steroid như ibuprofen hoặc naproxen có thể giúp giảm đau. Phương pháp này thường được dùng nếu cơn đau chỉ ở mức độ nhẹ đến trung bình.
• Tiêm steroid ngoài màng cứng: Việc tiêm một loại thuốc giống cortisone vào vị trí xung quanh dây thần kinh có thể giúp giảm đau trong thời gian ngắn bằng cách giảm viêm. Tuy nhiên, rủi ro của biện pháp này là sau một thời gian, nó có thể làm tăng tình trạng viêm và nhiễm trùng.
• Vật lý trị liệu: Bác sĩ chuyên khoa sẽ thực hiện đánh giá chuyên sâu, kết hợp với chẩn đoán của bác sĩ để đưa ra phương pháp điều trị dành riêng cho bệnh nhân thoát vị đĩa đệm. Liệu pháp có thể bao gồm kéo vùng chậu, xoa bóp nhẹ nhàng, liệu pháp dùng đá và nhiệt, siêu âm, kích thích cơ điện và các bài tập kéo căng. Thuốc giảm đau và thuốc giãn cơ cũng có thể có lợi khi kết hợp với vật lý trị liệu.
➥ Điều quan trọng cần lưu ý là các phương pháp điều trị không phẫu thuật này không chữa lành đĩa đệm thoát vị. Thay vào đó, chúng có thể giúp giảm các triệu chứng của bạn trong khi cơ thể bạn làm việc để chữa lành đĩa đệm.
Chữa thoát vị đĩa đệm bằng Đông y:
Theo lý luận của y học cổ truyền Trung Quốc, căn nguyên và bệnh sinh của bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng chủ yếu là do gan thận bị suy giảm, thiếu hụt, hoặc do chấn thương do té ngã dẫn đến khí và huyết bị ứ trệ cục bộ giữa các cơ và xương. Từ đó làm đau nhức, làm kinh mạch bị mất sức nuôi dưỡng, gây tê bì, rã rời, chân tay teo tóp.
Vì vậy, về phân biệt hội chứng và điều trị thì phương pháp bổ thận tráng dương là bổ can thận khí, cường tráng cơ xương, phương pháp hành khí tán ứ là hoạt huyết, trừ huyết ứ, thăng khí và giảm đau chính là hướng điều trị chính.
Châm cứu
Châm cứu được xem là phương pháp giúp giảm đau hiệu quả với những bệnh nhân mắc thoát vị đĩa đệm nhẹ và trung bình.
Theo Y học Trung Hoa, châm cứu là phương pháp dùng kim châm vào da ở vị trí tương thích của vùng mắc bệnh. Liệu pháp này tác động đến các huyệt đạo đang bị trì trệ, từ đó khai thông dòng chảy của khí huyết đang bị tắc nghẽn, giúp cơ thể tự phục hồi và cân bằng.
Dưới góc độ khoa học, châm cứu giúp kích thích cơ thể sản sinh ra Endorphin – một loại hormone giúp giảm đau. Vậy trong trường hợp cơn đau gây khó chịu, người bệnh có thể áp dụng cách chữa thoát vị đĩa đệm bằng châm cứu.
Tuy nhiên cần lưu ý, châm cứu chỉ có tác dụng xoa dịu triệu chứng, chứ không thể chấm dứt sự sai lệch trong cấu trúc đốt sống và đĩa đệm, vấn đề chèn ép dây thần kinh vẫn tồn tại, tức là tình trạng bệnh vẫn có thể tái phát.
Châm cứu giúp xoa dịu cơn đau do thoát vị đĩa đệm gây nên rất hiệu quả
Liệu pháp xoa bóp, bấm huyệt
Xoa bóp, bấm huyệt là liệu pháp sử dụng lực ngón tay hoặc cả bàn tay để tác động lên các vị trí của huyệt đạo và gân khớp của bệnh nhân đang bị tắc nghẽn, kém lưu thông. Mục đích của phương pháp này là giúp giãn mạch, cải thiện tình trạng co cứng cơ, gân và dây chằng. Ngoài ra, nó còn giúp cơ thể tăng cường lưu thông máu, giúp các khớp dẻo dai và linh hoạt hơn. Đồng thời góp phần giảm viêm và giảm phù nề.
Bệnh nhân mắc thoát vị đĩa đệm có thể dẫn đến biến chứng thoái hóa cột sống, việc thực hiện các động tác xoa bóp sẽ giúp cho bệnh nhân ngăn ngừa được tình trạng thoái hóa cột sống nhờ vào các tác động tốt đến cột sống của người bệnh.
Điều trị bằng bài thuốc Đông y
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường do thận khí hư, ẩm gây ứ trệ khí huyết,kinh lạc gân cốt không thông. Do đó, theo Đông y, bệnh được chữa bằng cách dùng thuốc bổ can thận, cường tráng, xua tan ẩm thấp và hoạt huyết.
Bài thuốc Độc hoạt tang ký sinh gia giảm của Phòng khám Đông y Hoa Sen được biết là một trong những bài thuốc Đông y chữa thoát vị đĩa đệm nổi tiếng và hiệu quả được nhiều người tin dùng.
Chủ trị: Đau cổ gáy, đau thắt lưng lan xuống mông đùi, chân do thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh. Ở thể nặng, bệnh ở tình trạng tê bì, teo cơ.
Liệu pháp cấy chỉ
Cấy chỉ là phương pháp mới điều trị thoát vị đĩa đệm kết hợp giữa y học cổ truyền và y học hiện đại. Phương pháp này được thực hiện bằng cách đưa chỉ tự tiêu (chỉ Catgut) vào huyệt đạo để đả thông kinh lạc, tăng cường hỗ trợ các cơ bị suy yếu và giảm căng cơ.
Cũng như châm cứu, cấy chỉ giúp bệnh nhân giảm đau do giảm sự chèn ép lên các rễ thần kinh, giảm bớt các triệu chứng khó chịu của bệnh gây ra và chống viêm hiệu quả.
Những biện pháp phòng ngừa thoát vị đĩa đệm
Để ngăn ngừa và giảm thiểu triệu chứng của bệnh thoát vị đĩa đệm, người bệnh nên lưu ý:
❀ Duy trì cân nặng hợp lý: Trọng lượng dư thừa gây áp lực lên lưng dưới. Do đó nên có một chế độ ăn uống và thể thao thích hợp để duy trì sức khỏe tốt, tránh béo phì.
❀ Tư thế nằm: Tư thế nằm đúng cũng là một yếu tố góp phần giảm tình trạng thoát vị ở đĩa đệm. Một số tư thế nằm cho người thoát vị đĩa đệm được các chuyên gia khuyến nghị là: Nằm sấp và kê gối (hoặc chăn) dưới bụng, nằm nghiêng và co gối hoặc nằm nghiêng và kê gối giữa hai chân. Ngoài ra có thể nằm ngửa và kê gối dưới chân.
❀ Không nên ngồi xổm: Tư thế ngồi xổm làm tăng áp lực nén lên cột sống và đĩa đệm, từ đó khiến đĩa đệm dễ bị ảnh hưởng và chèn ép thần kinh gây đau lưng và thoát vị.
❀ Tránh đi giày cao gót: Đi giày cao gót khiến cột sống của bạn không thẳng hàng, từ đó làm trầm trọng thêm các triệu chứng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng.
❀ Tập thể dục thường xuyên:Tập trung vào các bài tập tăng cường cơ lưng và cơ bụng để hỗ trợ cột sống của bạn.
❀ Ngừng hút thuốc: Hút thuốc có thể làm suy yếu các đĩa đệm, khiến chúng dễ bị yếu và vỡ. Bên cạnh đó, thuốc lá còn gây suy giảm chức năng của các cơ quan nội tạng, đặc biệt là phổi.
❀ Duy trì tư thế tốt: Học cách cải thiện tư thế khi bạn đi, ngồi, đứng và ngủ. Tư thế tốt giúp giảm căng thẳng cho cột sống của bạn. Đừng ngồi cong lưng quá lâu hoặc ngồi yên một chỗ quá lâu sẽ dễ gây chèn ép đĩa đệm.
Trên đây là tất cả thông tin căn bản về căn bệnh thoát vị đĩa đệm gồm nguyên nhân, triệu chứng, các biến chứng, cách chữa trị và phòng ngừa,… mà bạn có thể tham khảo để nhận biết. Để điều trị tốt nhất căn bệnh này, bạn nên đến các cơ sở y tế, phòng khám uy tín để được các bác sĩ chuyên khoa cơ xương khớp chẩn đoán và chỉ định phác đồ điều trị thích hợp nhất. Chúc bạn có thật nhiều sức khỏe và bình an.
